De paragraaf weerstandsvermogen geeft aan hoe robuust de begroting van de gemeente Geertruidenberg is. Dit is van belang wanneer zich een financiële tegenvaller voordoet. Aandacht voor het weerstandsvermogen kan voorkomen dat elke financiële tegenvaller dwingt tot bezuinigingen.
Deze paragraaf heeft zijn basis in artikel 11 van het BBV (Besluit begroting en verantwoording Provincies en Gemeenten). Conform dit artikel moet deze paragraaf ten minste bevatten:
• het beleid betreffende weerstandscapaciteit en risico’s (onderdeel 1);
• een inventarisatie van de risico’s (onderdeel 2);
• een inventarisatie van de weerstandscapaciteit (onderdeel 3);
• een berekening van het weerstandsvermogen en een oordeel hierover (onderdeel 4);
• de kengetallen (onderdeel 5):
De Gemeente Geertruidenberg vindt een goed risicomanagement belangrijk en acht het wenselijk risico's die van invloed zijn op de bedrijfsvoering en ruimtelijke en maatschappelijke ontwikkelingen beheersbaar te maken. Alleen wanneer we een zo volledig mogelijk inzicht in de potentiële risico's en hun gevolgen hebben, kunnen we een uitspraak doen over het wel of niet aanvaarden van het risico en over voor het wel of niet nemen van eventuele aanvullende maatregelen. Hierdoor kunnen op verantwoorde wijze besluiten worden genomen en worden risico’s tot een gewenst niveau beperkt.
1. Risicomanagementbeleid
In het vastgestelde risicomanagementbeleid worden de kaders gesteld ten aanzien van de reikwijdte en toepassing van risicomanagement.
Het risicoprofiel is uitgewerkt voor de reguliere bedrijfsprocessen én de projecten, zodat de hierbij behorende weerstandscapaciteit van Gemeente Geertruidenberg kan worden berekend. Verdere verfijning en doorontwikkeling van risicomanagement vindt doorlopend plaats.
2. Risico’s
Een risico is de kans op een gebeurtenis met effect op het behalen van de door de organisatie gestelde doelstellingen.
Risicoprofiel
De onderstaande tabel geeft de resultaten weer van de risico-inventarisatie voor gemeente Geertruidenberg. Om de risico’s van onze gemeente systematisch in kaart te brengen en te beoordelen is een risicoprofiel opgesteld. Dit risicoprofiel is een dynamisch geheel: als er aanleiding toe is, worden risico’s toegevoegd, gewijzigd en/of verwijderd. Hierbij is gebruik gemaakt van NARIS® (NAR Risicomanagement Informatie Systeem).
Ten behoeve van de begroting 2025 zijn de risico’s in relatie tot de opgaven, doelstellingen en de te bereiken effecten kritisch doorgenomen. In totaal zijn 57 risico's in beeld gebracht. Ten opzichte van de vorige inventarisatie (jaarstukken 2023) is 1 risico vervallen ( jaarverslag 2023: 58; begroting 2024: 58).
De tabel geeft een inschatting van de kans dat een risico zich voordoet afgezet tegen het financiële gevolg:
|
geld |
|
|
Netto |
|
|
|
x > €200.000 |
|
1 |
|
3 |
2 |
|
€100.000 < x < €200.000 |
1 |
|
1 |
4 |
1 |
|
€40.000 < x < €100.000 |
2 |
|
2 |
9 |
1 |
|
€10.000 < x < €40.000 |
|
1 |
6 |
11 |
5 |
|
x < €10.000 |
1 |
|
1 |
2 |
|
|
Geen geldgevolgen |
|
2 |
|
1 |
|
|
Kans |
10% |
30% |
50% |
70% |
90% |
In het volgende overzicht worden de tien risico's gepresenteerd die de hoogste bijdrage hebben geleverd aan de berekening van de benodigde weerstandscapaciteit. Hierbij geeft het invloed percentage de invloed van een risico op het totale risicoprofiel weer.
|
RISICO’S |
Begroting 2025 |
|
|||||
|
Begr 2025 |
Jrr 2023 |
Begr 2024 |
|
Kans |
Invloed |
Programma |
|
| 1 | 1 |
- |
Voorgestelde bezuinigingen/ombuigingen worden niet gerealiseerd |
70% |
25,72% |
alle | |
| 2 | 2 |
3 |
Tekort ambtelijke capaciteit en ervaring |
70% |
8,56% |
6 |
|
| 3 | 3 |
2 |
Een stijging van aantal bijstandsgerechtigden of toename aantal aanvragen bijzondere bijstand |
90% |
6,61% |
3 |
|
| 4 | 4 | 8 | Toename jeugdhulp aantallen en/of complexere (duurdere) vormen | 90% | 6,59% | 3 | |
| 5 | 5 |
- |
Algemene uitkering gemeentefonds fluctueert met grote bedragen |
70% |
5,69% |
7 |
|
| 6 | - |
1 |
Precariobelasting niet kunnen innen |
30% |
5,22% |
7 |
|
| 7 | 6 |
7 |
Verslechtering kostendekkendheid van leges |
70% |
3,44% |
7 |
|
| 8 | 7 |
5 |
Uitval van computersysteem/stroom of vertraagde werking van computersysteem/Data raakt verloren |
70% |
3,43% |
6 |
|
| 9 | 8 |
- |
Toename aanvragen WMO/aantal voorzieningen per inwoner |
90% |
2,93% |
3 |
|
| 10 | - |
- |
Budgetoverschrijdingen en/of onderschrijdingen |
70% |
2,56% |
alle |
|
| - | 9 |
6 |
Tekort op exploitatie WSW |
90% |
2,20% |
3 |
|
| - | 10 |
- |
Renteschommelingen |
70% |
1,72% |
7 |
|
| - |
10 |
Documenten met vertrouwelijke informatie komen in handen van onbevoegden |
70% |
1,70% |
7 |
||
| - | - | 9 |
Onvoldoende kunnen terugvorderen van BTW (over bepaalde dienstverlening) |
70% |
1,20% |
3 |
|
| - | - | 4 |
Achterstallig onderhoud gemeentelijke gebouwen als gevolg van beperkte budgetten |
50% |
0,98% |
1/3/4/7 |
|
|
|
Begroting 2024 |
Jaarverslag 2023 |
Begroting 2025 |
|
|||
|
Totaal grote risico's |
€ 2.219.000 |
€3.450.000 |
€ 4.712.000 |
|
|||
|
Overige risico's |
€ 1.940.001 |
€ 2.857.000 |
€ 2.205.002 |
|
|||
|
Totaal alle risico's |
€ 4.159.001 |
€ 6.307.000 |
€ 6.917.002 |
|
|||
Uit de tabel blijkt dat de mutatie van het maximale risico ten opzichte van de vorige actualisatie (bij het jaarverslag 2023) € 610.000 (hoger) is. Dit wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door wijziging van risico’s. De risico's met de grootste mutatie zijn:
- Voorgestelde bezuinigingen worden niet gerealiseerd (+500.000)
- Tekort ambtelijke capaciteit (+200.000)
De top 10 risico’s uit bovenstaande tabel en bijbehorende beheersmaatregelen worden hieronder toegelicht
- Risico: Voorgestelde bezuinigingen/ombuigingen worden niet gerealiseerd
De gemeente staat voor een flinke financiële uitdaging voor 2026 en verder. De gemeente werkt momenteel aan oplossingsrichtingen voor deze financiële uitdaging. Het risico bestaat dat bij de uitwerking van de oplossingsrichtingen de verwachte resultaten niet worden behaald.
Beheersmaatregel
Inventariseren bezuiniging- en/of ombuigingsmogelijkheden
Voortgangsoverleg realisatie taakstellingen en ombuigingen Directieteam - Risico: Tekort ambtelijke capaciteit en ervaring
Het aantal taken bij de gemeente neemt al jaren toe en daarmee ook de werkdruk bij de medewerkers. Daarnaast is er sprake van arbeidskrapte. Onze gemeente heeft in vergelijking met de omliggende gemeente een laag loongebouw en ook een platte organisatiestructuur waardoor er weinig mogelijkheden zijn voor groei. Dit maakt het voor (nieuwe) medewerkers minder aantrekkelijk om voor onze gemeente te kiezen. Daarnaast vragen sommige taken (nieuwe) expertise die minimaal voorradig is op de arbeidsmarkt. Het effect is dat we niet altijd de kwaliteit kunnen bieden die we zouden willen en sommige zaken langer blijven liggen dan wenselijk.
Beheersmaatregel
Inzet budget inhuur derden
Verbeteren secundaire arbeidsvoorwaarden - Risico: Een stijging van aantal bijstandsgerechtigden of toename aantal aanvragen bijzondere bijstand
De verwachting is dat de aanhoudende onrust in de wereld leidt tot een afkoeling van de economie. Voor 2024-2025 wordt landelijk een (bescheiden) stijging van het aantal bijstandsgerechtigden verwacht. Daarnaast neemt het aantal IOAW en IOAZ-uitkeringen als gevolg van de vergrijzing toe. Het aantal inwoners dat een beroep doet op bijzondere bijstand is door de energiecrisis en inflatie toegenomen. Gezien de moeite die veel inwoners hebben om rond te komen is de verwachting dat de uitgaven komend jaar wederom zullen toenemen.
Beheersmaatregel
Opstellen van externe re-integratie adviezen - Risico: Toename jeugdhulp aantallen en/of complexere (duurdere) vormen
In 2023 is er een toename van ambulante jeugdhulp, ten opzichte van 2021 en 2022. Dit gaat gepaard met het doel van regio WBO om het aantal jeugdigen in de Jeugdzorgplus, jeugdbescherming en jeugdreclassering te verminderen in de komende jaren. We constateren echter ook een verzwaring van de hulpvragen; de problematieken bij jeugdigen worden complexer. Hierdoor zien wij een toename van inzet van zorgvormen uit het Landelijk Transitie Arrangement (LTA) en dat zorg wordt aangeboden via maatwerkovereenkomsten. Tevens zien we als risico dat we herhaaldelijk worden geconfronteerd met jeugdhulpaanbieders die in continuïteitsproblemen komen.
Beheersmaatregel
Beheersmaatregelen Jeugdzorg - Risico: Algemene uitkering gemeentefonds fluctueert met grote bedragen
De gemeenten krijgen vanaf 2026 minder geld van het Rijk. Het belang van een stabiele financiële gedragslijn is groot. Een afwijking van 1% op het totaal maakt een verschil van € 450.000 positief of negatief. Op rijksniveau wordt gewerkt aan een herziening van de berekening systematiek met als doel om de fluctuaties in de omvang te beperken.
Beheersmaatregel
VNG lobby/arbitrage - Risico: Precariobelasting niet kunnen innen
De netbeheerder is in cassatie gegaan tegen de uitspraak van de belastingrechter tot ongegrondverklaring van zijn beroep tegen heffing precariobelasting 2017. In het slechtste geval (cassatie netbeheerder gegrond) betekent dit dat er geen precariobelasting meer geïnd kan worden van deze netbeheerder over de jaren 2017 t/m 2021.
Beheersmaatregel
Inschakelen van juridische ondersteuning - Risico: Verslechtering kostendekkendheid van leges
De invoering van de Omgevingswet is in werking getreden op 1 januari 2024. Deze verordening sluit hier grotendeels op aan Er is nog onvoldoende ervaring opgedaan met de omgevingswet om de verordening onder de Omgevingswet te evalueren omdat een groot aantal vergunningen die afgewerkt zijn in 2024 nog onder de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht vielen.
Beheersmaatregel
Opstellen onderbouwingen kostendekkendheid tarieven (met behulp van externe expertise) - Risico: Uitval van computersysteem/stroom of vertraagde werking van computersysteem/Data raakt verloren
Door de toenemende vorm van cybercriminaliteit en het op die manier proberen wachtwoorden te achterhalen of gegevens te encrypten, kunnen data verloren raken of in verkeerde handen komen. Maar ook kan een hack of uitbraak van ransomware leiden tot uitval of vertraging van de systemen. Daarnaast worden er steeds meer mobiele apparaten gebruikt voor het uitvoeren van werkzaamheden. Deze kunnen gestolen worden of verloren raken.
Beheersmaatregel
Periodiek uitvoeren van penetratietest/pentest
E-learning medewerkers m.b.t. informatiebeveiliging
Actualiseren informatiebeveiligingsplan inclusief te nemen maatregelen
- Risico: Toename aanvragen WMO/aantal voorzieningen per inwoner
De toenemende vergrijzing en het feit dat mensen langer thuis wonen zorgen voor een toenemend beroep op Wmo-voorzieningen. Dit zorgt voor hogere uitgaven, welke stijgende lijn de laatste jaren goed zichtbaar is. Hierbij zijn nu ook het personeelstekort en toenemende belasting van mantelzorgers een factoren van betekenis geworden. Het is de vraag of er de komende periode voldoende personeel zal zijn voor deze groeiende vraag naar ondersteuning. De beschikbaarheid van Wmo-voorzieningen, met name huishoudelijke ondersteuning, staat daarmee onder druk.
Beheersmaatregel
Kosten beheersingsplan WMO - Risico: Budgetoverschrijdingen en/of onderschrijdingen
Het goed in beeld brengen van de financiële ruimte blijft een lastige inschatting en is vaak onderhevig aan vele factoren; zeker in deze onzekere tijden waarbij kosten stijgen en alternatieven gezocht moeten worden om onze maatschappelijk effecten toch te behalen. Goed budgetbeheer zorgt ervoor dat over- en/of onderschrijdingen van budgetten tijdig worden gesignaleerd en gerapporteerd zodat eventuele bijsturing nog mogelijk is. Tevens wordt het risico op begrotingsonrechtmatigheden hiermee verkleind.
Beheersmaatregel
Optimaliseren verplichting registratie
Periodiek rapporteren van budgethouder aan clustermanager/directie
3. Weerstandscapaciteit
De weerstandscapaciteit bestaat uit de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente Geertruidenberg beschikt om niet-begrote kosten die onverwachts en substantieel zijn te dekken.
|
Tabel 2: Benodigde weerstandscapaciteit bij verschillende zekerheidspercentages |
|
|
Percentage |
Bedrag |
|
10% |
€1.271.000 |
|
20% |
€ 1.381.000 |
|
50% |
€ 1.995.000 |
|
75% |
€ 2.496.000 |
|
90% |
€ 2.893.000 |
|
95% |
€ 3.113.000 |
Benodigde weerstandscapaciteit
Op basis van de ingevoerde risico's is een risicosimulatie uitgevoerd. De risicosimulatie wordt toegepast omdat het reserveren van het maximale bedrag ongewenst is (€ 6.917.000 zie voorgaande tabel). De risico's zullen immers niet allemaal tegelijk en in hun maximale omvang optreden. De resultaten van de risicosimulatie staan hiernaast weergegeven.
Hieruit volgt dat bijvoorbeeld met 20% zekerheid alle risico’s kunnen worden afgedekt met een bedrag van € 1,4 miljoen. De benodigde weerstandscapaciteit bij een zekerheidspercentage van 90% is € 2,9 miljoen (jaarstukken 2023: € 2,4 miljoen; begroting 2024 € 1,7 miljoen). Met 90% zekerheid kunnen met dit bedrag alle risico’s worden afgedekt.
De benodigde weerstandscapaciteit is ten opzichte van de jaarstukken 2023 (laatste actualisatie) € 527.000 hoger. Dit wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door:
- Voorgestelde bezuinigingen worden niet gerealiseerd (+)
- Tekort ambtelijke capaciteit (+)
Beschikbare weerstandscapaciteit
De beschikbare weerstandscapaciteit bestaat uit het geheel aan middelen dat de organisatie daadwerkelijk beschikbaar heeft om de risico's in financiële zin af te dekken. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen incidentele en structurele weerstandscapaciteit.
|
Beschikbare weerstandscapaciteit |
Jaarverslag 2023 31-12-2023 |
Begroting |
Begroting |
Begroting |
Begroting |
|
Weerstand (in €) |
|||||
|
Incidentele weerstandscapaciteit (in vermogen) |
7.983.386 |
15.972.309 |
16.857.309 |
13.532.667 |
10.951.911 |
|
Vrij aanwendbare algemene reserve |
7.633.297 |
15.018.622 |
15.898.622 |
12.568.980 |
9.983.224 |
|
Vrije algemene reserve |
5.267.297 |
12.125.622 | 13.005.622 | 9.675.980 | 7.090.224 |
|
Weerstandsreserve |
2.366.000 |
2.893.000 | 2.893.000 | 2.893.000 | 2.893.000 |
|
Vrij aanwendbare bestemmingsreserve |
350.090 |
953.688 |
958.688 |
963.688 |
968.688 |
|
Gerealiseerde resultaat (programmabegroting) |
|
|
|
|
|
|
Structurele weerstandscapaciteit (in exploitatie) |
0 |
65.000 |
45.000 |
45.000 |
45.000 |
|
Onvoorzien |
0 |
65.000 |
45.000 |
45.000 |
45.000 |
|
Onbenutte belastingcapaciteit OZB |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
Onbenutte capaciteit afvalstoffenheffingen |
- |
|
|
|
|
|
Totale weerstandscapaciteit |
7.983.386 |
16.037.309 |
16.902.309 |
13.577.667 |
10.996.911 |
Vrij aanwendbare algemene reserve
Het huidige beleidskader met betrekking tot reserves en voorzieningen is neergelegd in de Financiële Verordening 2022. Om te voorkomen dat bij een calamiteit direct het bestaande beleid moet worden bijgesteld, is gekozen voor het vormen van een afzonderlijk weerstandsdeel in de algemene reserve.
Weerstandsreserve.
De weerstandsreserve is de basis van deze paragraaf afgezonderde deel van de algemene reserve.
Vrij aanwendbare bestemmingsreserve
Een bestemmingsreserve is een reserve waaraan de raad een bepaalde bestemming heeft gegeven. De bestemmingsreserves kunnen, zolang de raad de bestemming kan wijzigen, tot de weerstandscapaciteit worden gerekend. Voor sommige bestemmingsreserves zal een aanwending als weerstandscapaciteit echter aanzienlijke negatieve consequenties voor bestaande voorzieningen met zich meebrengen. Dit geldt voor reserves die zijn gevormd om de afschrijvingslasten of kapitaalslasten van diverse voorzieningen te dekken zoals fort Lunet, gemeentehuis, containermanagement en Informatisering en Automatisering.
Tevens geldt dit voor de in het verleden gevormde reserve voor diverse risico’s met betrekking tot de grondexploitatie. Daarom worden bovengenoemde bestemmingsreserves niet meegerekend in de beschikbare weerstandscapaciteit.
Voor de overige bestemmingsreserves geldt dat eventuele aanwending als weerstandscapaciteit geen of geringe negatieve consequenties voor bestaande voorzieningen met zich meebrengt. Een groot deel betreft restanten van in het verleden gevormde reserves.
Gerealiseerd resultaat volgend uit de programmabegroting
Het BBV geeft aan dat het gerealiseerde resultaat volgend uit de programmabegroting ook tot het eigen vermogen behoort. Afhankelijk van de bestemming zal daarom ook dit resultaat kunnen worden meegenomen in de berekening van het weerstandsvermogen.
Onvoorzien
De post onvoorzien wordt bij de begroting opgenomen om onvoorziene ontwikkelingen te kunnen afdekken. De budgettair opgenomen ruimte is € 65.000.
Onbenutte inkomstenbronnen
De mate waarin van de onbenutte belastingcapaciteit gebruik wordt gemaakt verschilt van gemeente tot gemeente en is mede afhankelijk van de politieke relevantie van de hoogte van het OZB-tarief. Wanneer zich tegenvallers voordoen zal de onbenutte belastingcapaciteit niet zonder slag of stoot worden ingezet, maar dit is wel één van de mogelijkheden. Bij de berekening van de onbenutte belastingcapaciteit wordt aangesloten bij de drie belangrijkste inkomsten van de gemeente te weten: OZB, afvalstoffenheffing en rioolafvoerrecht, voor zover deze laatste twee niet maximaal mogelijk en/of kostendekkend blijken te zijn. Deze posten worden niet meegenomen bij de berekening van het weerstandsvermogen bij de jaarrekening.
In de opsomming van posten voor de beschikbare weerstandscapaciteit zijn de voorzieningen niet genoemd. Voorzieningen vallen niet onder de weerstandscapaciteit omdat deze zijn gevormd voor het afdekken van voorzienbare lasten in verband met verplichtingen en risico’s waarvan de omvang en/of het tijdstip van optreden per balansdatum min of meer onzeker is. Deze lasten hangen samen met de periode voorafgaand aan die datum.
4. Weerstandsvermogen
Op basis van de huidige gegevens in het risicomanagementsysteem berekenen we het weerstandsvermogen.
Het weerstandsvermogen is te definiëren als ‘het vermogen van de gemeente Geertruidenberg om niet-structurele financiële risico’s te kunnen opvangen teneinde haar taken te kunnen voortzetten’.
Om te bepalen of het weerstandsvermogen toereikend is, leggen we de relatie tussen de financieel gekwantificeerde risico's en de daarbij gewenste weerstandscapaciteit en de beschikbare weerstandscapaciteit. De relatie tussen beide componenten geven we in onderstaande figuur weer.
De benodigde weerstandscapaciteit die uit de risicosimulatie voortvloeit kunnen we afzetten tegen de beschikbare weerstandscapaciteit. De uitkomst van die berekening vormt het weerstandsvermogen. Voor 2025 is dit:
Beschikbare weerstandscapaciteit € 16.037.309
Ratio weerstandsvermogen = ----------------------------------------------- = ------------------ = 5,54
Benodigde Weerstandscapaciteit € 2.893.000
|
Jaarverslag 2023 |
Begroting 2024 |
Begroting 2025 |
Begroting 2026 |
Begroting 2027 |
Begroting 2028 |
|
|
Ratio weerstandsvermogen |
3,37 |
4,42 |
5,54 |
5,84 | 4,69 | 3,80 |
De stijging van de ratio weerstandsvermogen ten opzichte van het jaarverslag 2023 (laatste actualisatie) wordt voornamelijk veroorzaakt door:
- De forse stijging van de vrije algemene reserve
- De stijging van beschikbare bestemmingsreserves
Gebaseerd op de hierna opgenomen tabel valt het weerstandsvermogen in klasse A. Dit duidt op een weerstandsvermogen uitstekend dat ruim voldoet aan de in het risicomanagementbeleid vastgestelde norm (waarderingscijfer B, ratio weerstandsvermogen tussen de 1,4 en 2,0).
|
Weerstand velden[1] |
||
|
Waarderingscijfer |
Ratio |
Betekenis |
|
A |
>2.0 |
Uitstekend |
|
B |
1.4-2.0 |
Ruim voldoende |
|
C |
1.0-1.4 |
Voldoende |
|
D |
0.8-1.0 |
Matig |
|
E |
0.6-0.8 |
Onvoldoende |
|
F |
<0.6 |
Ruim onvoldoende |
[1] De normtabel is ontwikkeld door het Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement in samenwerking met de Universiteit Twente. Deze tabel biedt een waardering van de berekende ratio.
5. Kengetallen
Om de inzichtelijkheid in de financiële positie van de gemeente te vergemakkelijken voegen we aan deze paragraaf in de begroting en in het jaarverslag kengetallen toe.
|
Kengetallen |
Jaarverslag 2023 |
Begroting 2024* |
Begroting 2025 |
Begroting 2026 |
Begroting 2027 |
Begroting 2028 |
|
Netto schuldquote |
29,87% |
44,12% |
68,47% |
79,41% |
100,36% |
115,71% |
|
Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen |
25,87% |
39,90% |
64,09% |
74,48% |
95,35% |
110,69% |
|
Solvabiliteitsratio |
29,66% |
31,37% |
28,42% |
29,86% |
23,78% |
19,77% |
|
Structurele exploitatieruimte |
0,17% |
0,40% |
0,14% |
-4,61% |
-5,46% |
-5,72% |
|
Grondexploitatie |
4,07% |
3,16% |
1,13% |
-2,09% |
-3,60% |
-3,60% |
|
Belastingcapaciteit |
91% |
93% 1) |
91% |
91% |
91% |
91% |
* Begroting na wijziging
1) gecorrigeerd obv verordening belasting en tarieven 2024.
Beoordeling van de onderlinge verhouding tussen de kengetallen in relatie tot de financiële positie
Netto schuldquote
De netto schuldquote weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. De netto schuldquote geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie. In de VNG-publicatie ‘Houdbare gemeentefinanciën’ is aangegeven dat wanneer een schuld lager is dan het begrotingstotaal (<100%) dit als voldoende kan worden beschouwd en boven de 130% als onvoldoende. De netto schuldquote van de gemeente Geertruidenberg is voldoende, echter wel verslechterd ten opzichte van de jaarstukken 2023. Vanaf de begroting 2024 geeft het kengetal een fors stijgend verloop en is vanaf 2027 niet meer als voldoende aan te merken. De ontwikkeling van het kengetal is hiermee negatief.
Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen
Om inzicht te krijgen in hoeverre sprake is van doorlenen, wordt de netto schuldquote weergegeven (netto schuld gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen). Op die manier brengen we in beeld wat het aandeel van de verstrekte leningen is en wat dit betekent voor de schuldenlast. De netto schuldquote van de gemeente Geertruidenberg is voldoende, echter wel verslechterd ten opzichte van de jaarstukken 2023. Vanaf de begroting 2024 geeft het kengetal een fors stijgend verloop. De ontwikkeling van het kengetal is hiermee negatief.
Solvabiliteitsratio
Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Onder de solvabiliteitratio wordt verstaan het eigen vermogen als percentage van het balanstotaal. Het eigen vermogen bestaat uit reserves en het resultaat van baten en lasten. In de VNG-publicatie ‘Houdbare gemeentefinanciën’ is aangegeven dat wanneer een solvabiliteitsratio hoger is dan 30% dit als voldoende kan worden bestempeld en lager dan 20% als onvoldoende.
De ratio voor de gemeente Geertruidenberg is niet voldoende en geeft een dalend verloop ten opzichte van de jaarrekening 2023 (uitgezonderd begroting 2024) en in 2028 wordt de ratio onvoldoende. De ontwikkeling van kengetal is daarom negatief.
Kengetal grondexploitatie
Grondexploitaties kunnen een forse impact hebben op de financiële positie van een gemeente. De boekwaarde van de grond is van belang omdat deze terugverdiend moet worden bij de verkoop. Boekwaarden worden afgezet tegen de totale baten. Er is geen norm voor deze ratio. Het kengetal voor de grondexploitatie van de gemeente Geertruidenberg geeft een dalend verloop ten opzichte van de jaarstukken van 2023 en wordt vanaf 2026 negatief (de baten overtreffen de lasten). Het kengetal ontwikkelt zich hiermee positief.
Structurele exploitatieruimte
Voor de beoordeling van het evenwicht van de begroting wordt er ook gekeken naar de structurele en incidentele lasten en baten. Voorbeelden van structurele baten zijn de algemene uitkering en eigen belastinginkomsten. Bij structurele lasten zijn dat bijvoorbeeld personeelslasten, kapitaallasten en bijdragen aan gemeenschappelijke regelingen. Een begroting waarvan de structurele baten hoger zijn dan de structurele lasten is dan ook meer flexibel dan een begroting waarbij de structurele baten en lasten in evenwicht zijn. Er is geen norm voor deze ratio. De structurele exploitatieruimte van de gemeente Geertruidenberg is voor de begroting 2025 positief. Voor 2026 t/m 2028 zijn er forse tekorten. De structurele exploitatieruimte is vanaf 2026 negatief en geeft vanaf 2026 een stijgend verloop. Dit heeft met name te maken met de landelijke sterke verlaging van de algemene uitkering met ingang van 2026.
Belastingcapaciteit
De ruimte die een gemeente heeft om zijn belastingen te verhogen wordt vaak gerelateerd aan de totale woonlasten. Het Centrum voor Onderzoek voor de lagere overheden (Coelo) publiceert deze lasten jaarlijks. Bij de berekening van het kengetal worden de gemeentelijke woonlasten afgezet tegen het landelijk gemiddelde. Er is geen norm voor deze ratio. De totale woonlasten van de gemeente Geertruidenberg zijn voor 2025 gestegen maar liggen lager dan het landelijk gemiddelde en geven een licht stijgend verloop ten opzichte van de jaarrekening 2023. Dit is een licht negatieve ontwikkeling.
Samenhang
De kengetallen moeten in samenhang worden bezien. Alle kengetallen geven momenteel een negatieve ontwikkeling voor de toekomst. De beoordeling van de structurele exploitatieruimte heeft vooral waarde in meerjarig vooruitblikkend perspectief. Hier is zichtbaar dat dit percentage voor het eerste jaar nog positief is, het geen betekent dat er “vrije” ruimte aanwezig is, maar dat er vanaf 2026 zware tekorten zijn.
Op basis van de huidige cijfers kan geconcludeerd worden dat de trend van de kengetallen negatief is, behalve het kengetal grondexploitatie. Met name de ontwikkeling van de schuldquote solvabiliteit en structurele exploitatieruimte zijn negatief.
Het monitoren van de ontwikkeling van de kengetallen naar de toekomst is van belang.
Zie ook de hierna volgende figuur (bron: Ministerie van Binnenlandse zaken en koninkrijk relaties)
