3.1 Inleiding
Vanaf 2015 is de gemeente Geertruidenberg in hoog tempo verantwoordelijk geworden voor steeds meer taken op het gebied van zorg en ondersteuning aan (potentieel) kwetsbare inwoners. De taken zijn, samen met bijbehorende middelen, afzonderlijk aan de gemeente “gedecentraliseerd”. Aanvankelijk heeft de nadruk gelegen op het goed overnemen van deze taken, het zorgdragen voor continuïteit van de ondersteuning aan onze inwoners en het inrichten van de regionale samenwerkingen die hiervoor nodig zijn. De integratie van deze nieuwe taken (met name WMO, Jeugd en Participatie) is na 2015 door de gemeente opgepakt in de zogenaamde 3- sporen aanpak:
1. Herkenbare en optimale toegang.
2. Effectieve zorg en ondersteuning.
3. Versterken zelforganisatie.
Er is (vooral) veel aandacht besteed aan spoor 1. Met de vorming van het loket Werk Inkomen Zorg ( WIZ) en het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) is de dienstverlening toegankelijk en overzichtelijk gemaakt voor inwoners. Met het realiseren van het beleidskader sociaal domein en de ontwikkeling van een beleidsagenda sociaal in 2021 is de basis gelegd om ook spoor 2 en 3 gedegen uit te voeren. Dit gaan we in de periode 2023-2026 realiseren via de opgave en het programma Mens en Zorg.
3.2 Missie
De gemeente heeft zich, als sociale gemeente, primair geconcentreerd op de overname en continuïteit van afzonderlijke taken, veelal in de vorm van het verstrekken van voorzieningen. Dit uit zich bijvoorbeeld in een ruimhartig voorzieningenpakket. De afgelopen jaren realiseren we ons dat we hier bewuster, terughoudender en anders mee om moeten gaan. Omdat de financiële kaders dit afdwingen, en omdat eigen initiatief de basis is voor duurzame, integrale, oplossingen en het versterken van veerkracht.
Onze gemeente kent een goed sociaal beleid. Daarbij stellen we de volwaardige deelname van inwoners aan de samenleving centraal. De gemeente ondersteunt op momenten in het leven dat die deelname moeilijk wordt of niet op eigen kracht mogelijk is. De toenemende problematiek in de samenleving en de oplopende kosten in het sociaal domein zijn een grote zorg. De schaarste op de arbeidsmarkt maakt meer professionele inzet ook steeds lastiger. Het spanningsveld tussen het niveau van voorzieningen en de beschikbare budgetten maakt het noodzakelijk dat we duidelijke keuzes maken.
In het vastgestelde beleidskader sociaal domein verschuiven we de focus op zorgplicht naar volwaardige deelname van inwoners in de samenleving. Iedereen moet naar vermogen mee doen. Mee kunnen doen, én hier ook zelf aan bijdragen. Voor zichzelf, en voor een ander. Inwoners die (tijdelijk) niet het vermogen hebben om hun problemen op te lossen of op te vangen worden ondersteund. Van inwoners die dit vermogen wel hebben wordt gevraagd dit zelf te doen.
Om dit te bereiken is verandering nodig, de opgave Mens & Zorg .
Iedereen in de gemeente Geertruidenberg doet naar vermogen mee,
én draagt naar vermogen bij.
We kijken naar elkaar om en voelen ons verbonden. |
3.3 Strategische doelen en maatschappelijke effecten
Strategische doelstellingen
Binnen de opgave Mens en Zorg zijn strategische doelstellingen geformuleerd die samen de volledige opgave omvatten:
1. Inwoners zijn en blijven vitaal
2. Inwoners zijn (financieel) zelfredzamer
3. Meer sociale cohesie in de lokale samenleving
3. Eerder erbij en een gezamenlijke en integrale aanpak
4. Houdbare basisondersteuning
Dat we deze doelstellingen behalen gaat blijken uit maatschappelijke effecten die op moeten treden in de samenleving. Daarop richten zich dan ook de (extra) inspanningen die we de komende jaren gaan doen.
Wat willen we bereiken?
Inwoners zijn en blijven vitaal
Alle inwoners nemen verantwoordelijkheid én initiatief om fysiek, mentaal en sociaal, gezond en fit te blijven, zich te blijven ontwikkelen, weerbaar te zijn en er te zijn voor een ander.
Te behalen maatschappelijke effecten zijn met name:
1. Inwoners leven bewuster gezond
2. Inwoners zijn actief en voelen zich mentaal gezond
3. Inwoners participeren zo vroeg en lang mogelijk
4. Inwoners anticiperen op volgende levensfases
Inwoners zijn (financieel) zelfredzamer. Inwoners zijn weerbaarder tegen (financiële) risico’s en veranderingen. Zij worden hierin beter ondersteund met signalering, informatie en begeleiding door betrokken organisaties.
Te behalen maatschappelijke effecten zijn met name:
1. Inwoners participeren zo vroeg en lang mogelijk
2. Inwoners melden eerder het (mogelijk) ontstaan van problematische schulden
3. Maatschappelijk partners leveren een actievere bijdrage aan vroeg signalering
Meer sociale cohesie in de lokale samenleving
De kernen van de gemeente Geertruidenberg zijn gastvrije, toegankelijke, veilige en initiatiefrijke gemeenschappen van inwoners en informele en formele organisaties waar iedereen bij hoort en gezien wordt.
Maatschappelijke effecten zijn :
1. Inwoners participeren zo vroeg en lang mogelijk
2. Maatschappelijke initiatieven krijgen hun waarde
3. Inwoners leveren een maatschappelijke bijdrage
4. Maatschappelijk partners leveren een actievere bijdrage aan vroeg signalering
Eerder erbij en een gezamenlijke en integrale aanpak: Professionele expertise wordt effectief en doelmatig ingezet ín én met de leefwereld van inwoners: vroegtijdig, zo kort als nodig, gericht op netwerkversterking, integrale ondersteuning en procesregie.
Maatschappelijke effecten zijn :
1. Inwoners melden eerder het (mogelijk) ontstaan van problematische schulden
2. Maatschappelijk partners leveren een actievere bijdrage aan vroeg signalering
3. De gemeentelijke toegang is laagdrempelig en gericht op zelfredzaamheid
4. Gelijke kansen voor kinderen en jongeren om talenten te ontwikkelen
Houdbare basisondersteuning: In dialoog met de samenleving worden beschikbare middelen ingezet, passend bij de ambitie, visie, positie en verantwoordelijkheid van de gemeente, aansluitend op de haalbaarheid bij aanbieders.
1. Maatschappelijke initiatieven krijgen hun waarde
2. De gemeentelijke toegang is laagdrempelig en gericht op zelfredzaamheid
3. Gebruik van voorzieningen is gebaseerd maatwerk
3.4 Inspanningen
Wat gaan we daarvoor doen?
We zetten in op preventieve maatregelen zodat er minder dure hulp ingezet hoeft te worden. We stimuleren de vitaliteit onder inwoners. Zowel fysiek, mentaal als sociaal. We versterken de financiële zelfredzaamheid. We investeren in het perspectief voor jongeren en hun stap naar volwaardige deelname én bijdrage aan de samenleving. Ondertussen werken we aan de sociale cohesie in die samenleving. Door de sociale- en zorginfrastructuur in de wijk te versterken, en maatschappelijke en buurt-initiatieven te stimuleren, vergroten we de veerkracht en het zelf oplossend vermogen.
Er ligt een flinke opgave die we alleen samen, mét inwoners en partners, op kunnen pakken. En die vraagt om aanzienlijke investeringen in de komende vier jaar.
In de primaire begroting is hierop al voorgesorteerd door een ontwikkelbudget te vormen uit een aantal kleinere, nog niet gelabelde, budgetten voor nieuw sociaal beleid en een claim te leggen op de POK-gelden die door de landelijke overheid beschikbaar zijn gesteld voor het verbeteren van de kwaliteit van dienstverlening.
Daarbij is aangegeven dat we de besteding van het ontwikkelbudget bij de herziene begroting verantwoorden. Vandaar dat we in de toelichting op de begrotingsmutatie ook een uitleg geven over de begrotingsposten die worden gedekt door het ontwikkelbudget.
Samengevat investeren we extra in :
In lijn met de begroting doen we daarvoor onder andere de volgende extra inspanningen:
• Stimuleren van een gezonde en actieve leefstijl, onder meer met sporten en bewegen
De focus ligt hierbij op de vernieuwing van het sport (en beweeg-) beleid. Onze gemeente heeft een hoog voorzieningenniveau van verenigingen terwijl uit onderzoeken blijkt dat steeds minder mensen zich aansluiten bij een vereniging maar meer individueel in de openbare ruimte sporten. We zetten in op de doorontwikkeling van buurtsport, en willen we sport inzetten als preventief middel zowel voor de fysieke als de sociale component. We zorgen dat inwoners (meer) worden uitgedaagd om te bewegen en kiezen voor gezonde opties. Nieuwe ontwikkelingen worden hier in meegenomen, zoals het gebruik van de openbare ruimte om te bewegen en nudging.
We willen ook de ondersteuning aan verenigingen moderniseren en meer in lijn brengen met de opgave. Zo onderzoeken we de inrichting van een sport- vastgoedbedrijf en maken we een nieuwe subsidieprogramma met duidelijke randvoorwaarden voor de subsidiering van verenigingen en maatschappelijke initiatieven.
• Aanpak van (dreigende) schulden en armoede
De bestaanszekerheid komt de komende jaren voor een steeds grotere groep inwoners onder druk te staan. We investeren daarom in de ontwikkeling van integrale schuldhulpverlening, waaronder de inzet van budgetcoaches, en het realiseren van een structureel vangnet. Het inmiddels gerealiseerde noodfonds is hierin een concrete eerste stap.
• Versterking van de ondersteuning aan jongeren, kinderen en ouders
Er wordt extra inzet gepleegd op de gelijke kansen voor kinderen en jongeren. We doen dit vooral ook samen met jongeren. De dialoog met jongeren krijgt dan ook extra aandacht. We zetten in op jongerenparticipatie en de inzet van ervaringsdeskundigheid. Het onderwijs vervult, als 2e leefomgeving van kinderen, een belangrijke rol in het leven van kinderen en jongeren. We investeren extra in de samenwerking met onderwijs, met name gericht op het voorkomen of terugdringen van onderwijsachterstanden. Daarnaast zetten we in op versterking en verbreding van de maatschappelijke functie van, met name basisscholen, in hun directe omgeving. We werken aan een nieuw regionaal jeugdstelsel dat de oplopende inzet van jeugdzorg moet remmen door te zorgen dat ondersteuning eerder, lichter en makkelijker beschikbaar is én inwoners en professionals beter accepteren dat hobbels bij het leven horen. Met de uitvoering van al deze maatregelen verwachten we een inverdieneffect op de inzet van jeugdhulp. De verwachting is dat door deze kwaliteitsimpuls de kosten voor jeugdhulp worden geremd.
• Preventieve aanpak om het ontstaan van problemen te voorkomen
Inspanningen richten zich enerzijds vooral op het stimuleren van een meer preventieve aanpak, en anderzijds op een bredere, integrale aanpak in een nauwe samenwerking tussen de betrokken inwoner(s), hun directe netwerk en informele en formele ondersteuning. Preventie vraagt meer zicht op kwetsbare inwoners en maatschappelijke vraagstukken en het, continu, in beeld brengen van de resultaten die behaald worden (Monitor & effectmeting). De komende jaren kunnen we rekenen op veel landelijke middelen die beschikbaar komen voor tal van maatschappelijke vraagstukken. Het aanvragen en inzetten van die middelen vraagt extra inzet en aandacht.
Professionele expertise willen we eerder inzetten met meer aandacht voor (dreigende) problemen, en als onderdeel van integrale aanpak, samen de betrokken inwoners(s), het directe sociale netwerk en andere betrokkenen vanuit informele en formele zorg.
• Ondersteunen van maatschappelijke initiatieven die bijdragen aan de doelstellingen
Inspanningen richten zich op de verbinding met en tussen inwoners en maatschappelijke organisaties, zoals verenigingen. Hiervoor willen we onder meer wijkgericht werken verder ontwikkelen. Centraal daarin staat de benodigde sociale infrastructuur als het gaat om ontmoeten en activiteiten, het stimuleren maatschappelijke initiatieven, het initiëren van zorg in de wijk en het stimuleren en ondersteunen van vrijwilligerswerk en vrijwillige inzet zoals mantelzorg.
Ook voor zorg zetten we wijk meer centraal. We gaan aan de slag met zorg in de wijk en versterken samen met inwoners en partners de verbinding tussen het sociaal domein en het medisch domein. We bouwen door op de goede ervaringen die er bijvoorbeeld zijn met de wijk-GGD-er en de praktijkondersteuner jeugd (POH-Jeugd) en onderzoeken de inzet van nieuwe concepten zoals Welzijn op recept. Daarbij hoort ook de heroriëntatie op de huishoudelijke zorg.
Ook vanwege het oplopende tekort aan arbeidskrachten moeten we er beter voor zorgen dat de beschikbare hulp bij de inwoners terecht komt die die het hardst nodig hebben.
• Het versterken van de basisondersteuning om participatie te waarborgen
Inspanningen zijn onder meer gericht op het ontwikkelen van de basisondersteuning en het herinrichten van Welzijn. Toegangsloketten voor vrij toegankelijke zorg moeten bekend en goed bereikbaar zijn. Hiervoor gaan de verschillende loketten in onze gemeente zich door ontwikkelen naar lokale dorpsteams. Hier is een brede expertise beschikbaar zodat direct met de goede professional het goede gesprek gevoerd kan worden en passende ondersteuning beschikbaar is. Om deze beweging te maken is het noodzakelijk om betere cijfers te krijgen over vraag, aanbod en productie van zorg en ondersteuning. We investeren in de monitoring en effectmeting van onze inspanningen door een passend en relevant dashboard te ontwikkelen.
De waarborg voor participatie vraagt expliciete aandacht op bestuurlijk en strategisch niveau. We leggen een stevigere verbinding tussen de WMO (begeleiding), participatie en inburgering waardoor een brede participatie en effectievere integratie plaatsvindt. Inspanningen richten zich onder meer op de verbreding van het aanbod voor (lokale) dagbesteding/ werkervaringsplekken Met het oog op de verwachte toenemende instroom van statushouders investeren we in extra capaciteit in de uitvoering.
|
In 2023 hebben we het programma Mens en Zorg met veel in- en extern betrokkenen handen en voeten gegeven. Er ligt nu een stevig meerjarig programmaplan- en begroting om doelgericht, samen, en in samenhang, aan de grote opgaven in het sociaal domein te werken. We geven stapsgewijs invulling aan het thema van het programma “Meer speler, minder speelbal”. Door zelf goed te weten wat we willen en wat daarvoor nodig is kunnen we onze maatschappelijke partners met duidelijke opdrachten in staat stellen adequate ondersteuning aan inwoners te geven én, op basis van hun specifieke competenties en opdracht, effectief samen te laten werken en zo een dekkende sociaal maatschappelijke infrastructuur te ontwikkelen en te onderhouden.
In 2023 hebben we hierin belangrijke stappen gezet met partners als Surplus Welzijn, SportService Noord Brabant(Buurtsport), het CJG, het onderwijsveld (LEA) en het maatschappelijke middenveld (Actief-Akkoord). Veel doen we in regionaal verband met andere gemeenten. Ook hier brengen we onze agenda in en proberen we vergelijkbare bewegingen te maken. Zo hadden we een actieve rol in de ontwikkeling van reablement en welzijn op recept, en het strategieplan voor de jeugdregio WBO waar een nieuw jeugd(hulp)stelsel vorm krijgt. Regionale samenwerking wordt steeds belangrijker, en daarmee ook intensiever. Ook doordat de landelijke overheid hier steeds actiever op stuurt en veel opdrachten en middelen op regionaal niveau toekent. In 2023 hebben we afspraken gemaakt voor het inzetten van landelijke/regionale middelen in het kader van het Gezond en Actief Leven Akkoord (Gala) en het Integraal Zorg Akkoord (IZA), en daarmee belangrijke randvoorwaarden ingevuld voor de uitvoering van onze ambitie.
Enkele voorbeelden van behaalde resultaten in 2023:
• Het sportakkoord is herijkt, wat vanaf juni 2023 het Actief-Akkoord heet. Samen met verschillende maatschappelijke organisaties, het onderwijs, verenigingen en ondernemers, is er gekeken naar welke thema’s er voor sport-, spel- en cultuur het belangrijkste zijn om op te pakken. Dit gaat bijvoorbeeld over inclusiviteit, een veilig sportklimaat en een goed vrijwilligersbeleid. Ook zijn de eerste stappen gezet voor de doorontwikkeling van de inzet van de buurtsportcoaches. Vanaf 2023 wordt er meer ingezet op samenwerking met lokale partners en betere ondersteuning aan de sportverenigingen.
• Er is een evaluatie uitgevoerd van het huidige subsidiebeleid. De uitkomsten zijn met de gemeenteraad besproken in een de Raad Debatteert. De uitkomsten hiervan zijn gebruikt voor de bestuursopdracht die inmiddels wordt uitgevoerd. Verder is er in de zomer- en kerstperiode een laagdrempelige subsidieregeling voor initiatieven voor en door inwoners opengesteld. In beide perioden zijn er meer dan 30 initiatieven georganiseerd.
• Er is een noodfonds ingericht voor inwoners die in problematische, financiële situaties dreigden te komen vanwege de sterk stijgende energie kosten. 20% van de aanvragen die binnen zijn gekomen, kwamen daadwerkelijk in aanmerking voor het noodfonds en hebben financiële ondersteuning gehad vanuit het noodfonds. Onder andere de uitvoering van de energietoeslag heeft ons meer inzicht gekregen in de doelgroep tussen 120 en 150% boven het sociale minimum.
• Er is een start gemaakt met een ketenaanpak jeugd. Het jongerenwerk heeft een aanvullende incidentele subsidie ontvangen, vanuit de landelijke NPO-middelen. Zo is er een behoefte-inventarisatie onder jongeren uitgevoerd; is er een online vragenlijst uitgezet en zijn er panelgesprekken gevoerd. Daarnaast is er extra ingezet op het meidenwerk (interventies die zich specifiek richt op kwetsbare meiden) en is er deelgenomen aan de Social Zone (een interventie gericht op eenzame jongeren). Het CJG heeft ook in 2023 een extra inzet gedaan op scholen vanuit de doelstelling van vroeg signalering en normaliseren. Deze samenwerking wordt door alle partijen als zeer zinvol ervaren. Sowieso investeren we als gemeente in een goede samenwerking met onderwijs door de lokaal educatieve agenda nieuw leven in te blazen en te komen tot gezamenlijke doelen.
• Het uitvoeringskader Jeugd vastgesteld met daarin opgenomen hoe we de komende tijd gaan werken aan onze ambitie dat iedere jongere, ongeacht afkomst, kwetsbaarheid, beperking, op de eigen manier in de samenleving kan meedoen en floreren en zich kan ontwikkelen tot een veerkrachtige zelfredzame volwassene. Als gevolg hiervan heeft de gemeente zich aangemeld voor deelname voor het project OKO (Opgroeien in een Kansrijke Omgeving).Op regionaal niveau is dit jaar verder vorm gegeven aan de regiovisie jeugd door het vaststellen van een strategieplan om te komen tot sterkte lokale teams.
• Wijkgericht werken is opgepakt en er is een start gemaakt met de ontwikkeling hiervan. een speerpunt hierin is de ontwikkeling van een nieuwe multifunctionele accommodatie (MFA) in Raamsdonksveer-Noord. In de MFA worden over een paar jaar de drie basisscholen met een kinderopvang gevestigd. Daarnaast wordt hierin een gymzaal en een wijkcentrum gevestigd. Deze MFA moet een “huis van de wijk” worden met initiatieven die bijdragen aan de leefbaarheid in de wijk. De MFA wordt ook een verbindingsplek voor contact met welzijn en informele en formele zorg. Om daar de juiste keuzes in te maken investeerden we in wijkdata, en ontwikkelden we een participatietraject met inwoners en partners dat in 2024 wordt uitgevoegd. Eind 2023 ondertekenden de partners van onderwijs, welzijn en de gemeente een intentieverklaring voor de realisatie van MFA. De lessen uit dit project worden de komende jaren gebruikt bij de versterking van wijk- en ontmoetingspunten in andere delen van de gemeente.
• Er is geïnvesteerd in de bezetting en kwaliteit van het gemeentelijk sociaal domein. Door personele problemen, nieuwe taken (zoals wet inburgering, noodfonds e.d.) en een sterke toename van complexe ondersteuningsvragen was de kwaliteit van de uitvoering onder druk gekomen. In 2023 is dit op orde gebracht door de inzet van extra structurele capaciteit (m.n. participatiecoaches, kwaliteitsmedewerker) en zijn, met incidentele capaciteit, achterstanden in de implementatie van veranderende wet- en regeling grotendeels weggewerkt. Ook zijn enkele medewerkers na langdurige ziekte weer succesvol gere-integreerd. Ondertussen ontwikkelt het loket Werk, inkomen en Zorg (WIZ) zich verder door op het gebied van integraal en omgekeerd werken. Eind 2023 zijn alle medewerkers in de uitvoering ook fysiek bij elkaar geplaatst om integraal werken te stimuleren
• In juli 2023 is Surplus Welzijn gestart als brede welzijnsorganisatie in de gemeente Geertruidenberg. De overname van de medewerkers en activiteiten van Trema is vlot verlopen waardoor de dienstverlening aan inwoners is gewaarborgd. Naast het aanbieden van de basisvoorziening welzijn in onze gemeente hebben Surplus en de gemeente ingezet op een doorontwikkeling van welzijn. We zien nu al dat medewerkers van de gemeente en welzijn elkaar makkelijker vinden. Er is gestart met een pilot integraal wijkteam, waarbij medewerkers van het loket Werk, Inkomen en Zorg (WIZ) aansluiten bij het spreekuur van Surplus. De eerste resultaten daarvan zijn waardevol.
|
