Programma 5 Mens, Zorg en Inkomen

 In juli 2021 is het Beleidskader Sociaal Domein vastgesteld en daarmee de visie op het brede sociaal domein voor de komende periode. In deze visie doet iedereen naar vermogen mee en zijn inwoners met elkaar verbonden. Het samenspel tussen onze inwoner en de gemeenschap zetten we hierbij meer centraal.

Veel vraagstukken in het sociaal domein zijn individueel niet op te lossen. Eenzaamheid, overgewicht, armoede, overlast of verslaving hebben vaak een directe persoonlijke aanleiding, maar gedijen in positieve of negatieve zin in een gemeenschap. Onze visie is om de gemeenschap een centralere plek te geven bij het definiëren én het oplossen van vraagstukken en hierbij gebruik te maken van het initiatief en ondernemerschap dat in de samenleving aanwezig is.

De opgave die wij ons hierbij stellen is dan ook:
Iedereen doet naar vermogen mee. Inwoners kijken naar elkaar om en voelen zich verbonden

Op basis van de visie in het Beleidskader Sociaal Domein zijn vier inhoudelijke doelen vastgesteld die voor de komende periode richtinggevend zijn voor de ontwikkeling van het sociaal domein en de daarvoor te maken keuzes. Deze vier doelen zijn:

1. Zelf vitaal worden en blijven

2. Inclusieve samenleving

3. Eerder erbij en integrale ondersteuning

4. Doelmatige inzet van middelen

Het eerste doel uit het Beleidskader Sociaal Domein gaat over inwoners en hun eigen verantwoordelijkheid om gezond en fit te blijven, zich te blijven ontwikkelen, weerbaar te zijn, deel te nemen, actief te zijn en er te zijn voor een ander. Dit vraagt om een meer preventieve aanpak van vraagstukken en de ontwikkeling van activiteiten gericht op voorlichting, vaardigheden, beschikbaarheid en toegankelijkheid.

Met het nieuwe Beleidskader Sociaal Domein stimuleren we de verbinding tussen buurtgenoten en wijkbewoners met het oog op signalering en netwerkontwikkeling. Het moet voor de inwoner ook gemakkelijker worden om initiatief te nemen.

De derde doelstelling uit het Beleidskader betreft de verbinding tussen (met name) professionals: eerder, integraler en sneller. Dit gaat over heldere procesregie, informatie delen en expertise naar voren brengen in de keten waardoor preventie wordt gestimuleerd.

Het Beleidskader Sociaal Domein gaat ook over verdeling van steeds schaarsere collectieve middelen. Waar wel en niet van te zijn, hoe te sturen en te investeren. Effectmeting en waar mogelijk de koek groter maken.

In 2021 is gestart met het vormgeven van een nieuwe jeugdnota. De beleidsnota sociaal domein is hiervoor leidend. Door in te zetten op talentontwikkeling, participatie en een verbinding met lokale werkgevers wordt het jongerenwerk ingezet om ‘de weg naar meedoen’ vorm te geven.

In 2022 gaan we verder met de uitvoering van het door de raad vastgestelde Plan van Aanpak van het project Dementievriendelijke Gemeente (DVG). De in het plan opgenomen actiepunten dienen een bijdrage te leveren aan het vergroten van de bewustwording en kennis over dementie, mede door het inzetten van allerlei communicatie- instrumenten. Tevens vindt er in 2022 een eerste voortgangsevaluatie plaats van het project.

Het Project Langer Thuis, waarmee mogelijk wordt gemaakt dat kwetsbare inwoners in onze gemeente zo lang mogelijk zelfstandig thuis blijven wonen, loopt ook in 2022 door. Onderdeel hiervan is het project ‘Ons Huis, ons thuis’ waarmee via brede woonadviesgesprekken en een Thuisscan een bijdrage wordt geleverd aan de bewustwording van met name ouderen.

Afgelopen jaren is er door de coronacrisis minder gesport, is het sociale leven voor een deel stil komen te staan, is het stressniveau van jongeren verhoogd en voelen meer ouderen zich eenzaam. Hierdoor is het belang van een gezonde en sociale leefstijl gegroeid. Door in te zetten op een lokaal preventieakkoord, kan de gemeente Geertruidenberg aan de slag met gezondheidspreventie en bovenstaande thema’s.

Een lokaal preventieakkoord bevat concrete maatregelen om roken, overgewicht en overmatig alcoholgebruik tegen te gaan. Daarnaast biedt het ruimte om in te zetten op achterliggende problematiek zoals schulden, armoede en eenzaamheid. De inhoud va het preventieakkoord komt tot stand door de inzet van verschillende partijen, zoals de GGD, scholen, sportverenigingen en inwoners zelf, zodat het aansluit bij de lokale uitdagingen van gemeente Geertruidenberg. Vanuit het Rijk zijn er gelden beschikbaar gesteld om met een lokaal preventieakkoord aan de slag te gaan.

Met ingang van 1 januari 2022 is de decentralisatie van Beschermd Wonen (BW) een feit. Aan de voorbereiding hiervan is de laatste tijd de nodige aandacht besteed. Met de implementatie van de ‘Koerswijzer Beschermd Wonen’ zorgen we dat we op alle leefgebieden (o.a. wonen, financiële redzaamheid, gezondheid) voorbereid zijn op de zorg voor inwoners met een indicatie BW. De hiervoor door het Rijk beschikbaar gestelde middelen worden in een regionale begroting opgenomen. In 2020 zijn nadere afspraken gemaakt over de afbakening van de doelgroep Beschermd Wonen. Het gevolg van deze afbakening is dat een aantal cliënten, waarvan de zorgomvang over het algemeen zwaar is, onder werking van de ambulante Wmo gaan vallen.

De gemeente heeft de wettelijke verplichting om burgers te ondersteunen bij het uitvoeren van hun vrijwilligerswerk. In 2022 zorgen we ervoor dat er een maatwerkaanbod is gerealiseerd voor vrijwilligers voor het volgen van cursussen en trainingen. Op die manier kan de gemeente ervoor zorgen dat vrijwilligers zich kunnen ontwikkelen in het uitvoeren van hun vrijwilligerstaak en dat zij zich hierin ondersteund voelen.

In het Koningspark wordt een multifunctionele ontmoetingsplek (MOP) gerealiseerd waar buurtbewoners bij elkaar kunnen komen en bijvoorbeeld ook de mogelijkheid is (kleinschalig) een voordracht of optreden te geven. Daarnaast kan het een plek zijn waar jongeren bij elkaar komen en waar basisscholen natuureducatie geven. De MOP zal in de stijl van het Koningspark worden vormgegeven. Om deze ontmoetingsplek in 2022 te realiseren wordt een investeringsbudget gevraagd.

In 2021 is een begin gemaakt aan de implementatie van integraal denken en werken binnen het sociaal domein met behulp van onder andere de brede toegang en de omgekeerde toets, met als doel om optimalisatie in de samenwerking te bevorderen en beter in te spelen op de behoeften van onze inwoners. In 2022 zal dit verder worden geïmplementeerd, doorontwikkeld en geëvalueerd. Onder andere zal de mogelijkheid tot het ontwikkelen van een integrale verordening sociaal domein worden onderzocht.

In 2021 is in het kader van de gewijzigde Wet gemeentelijke schuldhulpverlening gestart met vroegsignalering van schulden. Door vroegsignalering te monitoren kunnen we veel leren over hoe vroegsignalering in de praktijk gaat, welk bereik per interventie wordt gerealiseerd en hoeveel inwoners daadwerkelijk hulp aanvaarden en ontvangen. Door kennis en ervaring te delen kan de aanpak van vroegsignalering steeds verder ontwikkeld en verfijnd worden. Deze ontwikkeling en verfijning van de dienstverlening op het gebied van de vroegsignalering van schulden zal in 2022 worden voortgezet.

De randvoorwaarden en systemen zijn ingericht op de nieuwe wet, en in 2022 gaan we hiermee echt het verschil maken voor inwoners van onze gemeente. Een nieuw beleidsplan schuldhulpverlening wordt vastgesteld eind 2021. De uitvoering zal plaats vinden in 2022. Daarnaast wordt de ondersteuning aan ondernemers met schulden verder vormgegeven. Wij verwachten vooralsnog met de bestaande budgetten uit te komen. Deze verwachting is echter onder voorbehoud; mocht als gevolg van economische ontwikkelingen door corona meer aanspraak worden gemaakt op schuldhulpverlening dan zou dit kunnen leiden tot hogere kosten. De afgelopen jaren zijn de budgetten voor schuldhulpverlening niet volledig verbruikt. Dit is de reden dat we het huidige budget willen behouden, en op dit moment nog niet naar beneden bijstellen.

Inleiding
Op 12 november 2020 heeft de raad voor het jaar 2021 incidenteel budget beschikbaar gesteld voor de onderstaande onderdelen. Tevens heeft de raad besloten bij de begrotingsbehandeling van 2022 een definitief besluit te nemen over de beschikbaar te stellen formatie voor die onderdelen. Het gaat daarbij om formatie voor het Loket, Schuldhulpverlening, Sociale Zaken en Inburgering. Dit is hieronder verder toegelicht.

Loket Werk, Inkomen en Zorg
Uit het visiedocument Naar een optimale toegang is als pilot tot 2022 het Loket Werk, Inkomen en Zorg voortgekomen met als doel multiproblematiek eerder te signaleren en integraal te behandelen waarbij de zorg voor de burger meer aan elkaar is verbonden en de ontschotting tussen de loketten en de samenwerking met onze partners wordt bevorderd. Vraagverheldering en procesregie zijn ondergebracht in het Loket. De vraagverhelderaars stellen de vraag achter de vraag en leiden de aanvragers naar het juiste loket of partner door.

De procesregisseurs worden zoveel als mogelijk ingezet om te voorkomen dat een zaak vastloopt en als een zaak toch is vastgelopen worden ze ingezet om de zaak weer in gang te zetten. Vanwege hun expertise worden ze echter ook steeds meer betrokken bij veiligheidsissues op het sociale vlak zoals bijvoorbeeld bij jeugd en verwarde personen. Maar ook is procesregie de verbindende schakel in de samenwerking met en integrale doorontwikkeling van het Loket met onze ketenpartners, bijvoorbeeld lokale huisartsen en GGZ en zorgen zij tevens voor de verbinding van de zorg en veiligheidspartners bij casuïstiek.

Voorgesteld wordt de huidig incidenteel toegekende 1,44 fte (52 uur per week) voor procesregie structureel te maken. Gedeeltelijke dekking (0,58 fte) kan gevonden worden uit de vacante functie van coördinator SWT. Voorgesteld wordt de tijdelijke functie van vraagverheldering van 0,5 fte uit te breiden. Reden hiervoor is dat de openstelling van het Loket 32 uur per week formatie vergt terwijl maar 18 uur per week beschikbaar is. De overige uren gaan ten koste van reguliere werkzaamheden binnen het sociaal domein die hierdoor teveel in de verdrukking komen. Uitbreiding naar (0,75 fte) 24 uur per week is nodig. In totaal is structureel nodig € 124.000 om de werkzaamheden voort te kunnen zetten van het Loket met onze in- en externe partners.

Schuldhulpverlening
Met de inwerkingtreding van de nieuwe Wet schuldhulpverlening op 1 januari 2021 zijn de taken toegenomen. Bovendien is vanwege een wetswijziging in het Burgerlijk Wetboek het adviesrecht in de loop van 2021 erbij gekomen. De wijziging van de wet nodigt gemeenten uit om tot een veelomvattende aanpak te komen en beschermingsbewind integraal onderdeel uit te laten maken van de lokale keten van het schuldendomein. De verwachting is dat de huidige incidenteel toegekende 0,5 fte toereikend is om de genoemde taken te verrichten. In totaal is structureel € 39.000 nodig om de werkzaamheden te kunnen voortzetten.

Sociale Zaken
De behandeling van bezwaar-, beroepszaken en voorlopige voorzieningen is aan wettelijke procedures en termijnen gebonden en vereisen een grote mate van zorgvuldigheid. Daarnaast heeft de wetgever de Participatiewet strak ingeregeld. Waar mogelijk wordt mediation toegepast en wordt steeds vaker de grenzen opgezocht van wetgeving zodat meer in de geest van de wet gewerkt gaat worden in plaats van strikt volgens de letter van de wet. Ook is er steeds vaker is er sprake van een advocaat, waardoor de procedures vaak formeler verlopen en juridiseren. Al enkele jaren vindt op deze functie van juridisch kwaliteitsmedewerker incidentele urenuitbreiding plaats, zo ook in 2021. Bovendien moet een back-up geborgd zijn. Voorgesteld wordt tot structurele urenuitbreiding over te gaan van 0,17 fte. In totaal is structureel € 13.000 nodig om de werkzaamheden voort te kunnen zetten.

Wet Inburgering
Met de inwerkingtreding van deze nieuwe wet op 1 juli 2021 hebben gemeenten een belangrijke rol gekregen omdat zij het dichtst bij de inburgeraars staan en het maatwerk kunnen leveren dat nodig is. Gemeenten hebben voortaan de regierol en moeten de asielstatushouders die bijstand ontvangen ontzorgen door de vaste lasten voor hen de eerste zes maanden te betalen. Maar ook moet er een brede intake plaatsvinden, moet er bij elke inburgeraar een Participatie en Inburgeringsplan worden gemaakt en moeten we Leerroutes en taallessen inkopen en aanbieden. Aan de andere kant geldt dat indien Inburgeraars zich onvoldoende inzetten, zij vaker en sneller dan in het huidige stelsel te maken krijgen met sancties, zoals een boete. De verwachting is dat de huidige incidenteel toegekende 0,5 fte toereikend is voor de genoemde taken. In totaal is structureel € 39.000 nodig om de werkzaamheden uit te kunnen voeren. De dekking wordt gevonden binnen het budget dat de landelijke overheid heeft verstrekt voor de toegenomen taken van deze nieuwe wet.

In 2021 is een pilot gestart met de inzet van een PITD-medewerker vanuit Novadic-Kentron. Het doel van dit project is om jongeren die door drugsgebruik in de problemen zitten of dreigen te komen, zo snel mogelijk in beeld te krijgen en met hen in gesprek te gaan. Hoe sneller dat gebeurt, hoe groter de kans dat we ernstige problemen kunnen voorkomen of deze succesvol kunnen behandelen. Helaas zijn er niet voldoende resultaten behaald. Daarom zal de pilot niet worden voortgezet.

De noodzaak om drugs gerelateerde hulpverlening op een of andere wijze dicht bij de jongeren te brengen, blijft echter bestaan. Er is in onze gemeente namelijk wel sprake van drugsproblematiek onder jongeren. Daarom zal bekeken worden op welke manier toch aan trajectbegeleiding gedaan kan worden, binnen de huidige contracten met zorgaanbieders.

In 2020 heeft er met steun van een subsidie van ZonMW een pilot gedraaid waarbij een wijk- ggd- ‘er werd ingezet voor ondersteuning van inwoners met psychosociale problematiek. Vanwege het succes hiervan is besloten deze pilot in 2021 op eigen kosten met een jaar te verlengen. Inmiddels is deze functie niet meer weg te denken uit onze gemeente en wordt een structurele inzet geadviseerd. Wij bekostigen deze inzet vanuit de reguliere budgetten.

Evaluatie van de pilot POH-jeugd 2018-2020 heeft plaatsgevonden en er toe geleid dat de pilot in 2021 is verlengd. Uit de eindevaluatie is gebleken dat de inzet van de POH-jeugd zowel kwalitatief als financieel effect sorteert. We zijn voornemens om per 2022 de POH-jeugd voort te zetten. De effectiviteit van de POH-jeugd wordt ook bevestigd in het AEF-rapport en het Rijk heeft met de extra Rijksbijdrage jeugd ook het belang van de versteviging van deze functie benadrukt. Bekostiging van structurele inzet POH-jeugd wordt dan ook meegenomen in de besteding budget extra middelen Jeugdhulp. Door de structurele inbedding van een fulltime POH-jeugd wordt verwacht dat minder dure zorg hoeft te worden aangewend, waardoor een structurele besparing op de kosten voor jeugdhulp kan worden bewerkstelligd.

Jeugdregio’s richten op regionaal niveau een expertise netwerk in (wettelijke verplichting), waarmee elk kind snel passende hulp krijgt, ongeacht de complexiteit van  de zorgvraag en wachtlijsten bij aanbieders (instellingen en vrijgevestigde). De regio WBO bekijkt de mogelijkheid om dit te koppelen aan Jeugdadviesteam. Er is voor dit project een implementatiesubsidie aangevraagd. Het instellen van een regionaal expertise netwerk is een (extra) opdracht vanuit het Rijk, waarvoor de extra jeugdgelden aan gemeenten ter beschikking zijn gesteld. De structurele kosten zijn nog niet in beeld.

Na de decentralisatie van jeugdhulp in 2015 is gewerkt aan de inrichting van het lokale en regionale zorglandschap. Sinds enkele jaren wordt gewerkt aan de transformatie van de jeugdhulp. Lokaal heeft dat, mede door de tekorten in voorgaande jaren, geleid tot het opstellen en uitvoeren van een lokaal uitvoeringsplan. In het vastgestelde Lokale uitvoeringsplan staan meerdere projecten opgenomen en zijn enerzijds gericht op de transformatieopdracht en dat verder op te pakken. Anderzijds hebben een aantal projecten de insteek om de kosten voor jeugdhulp beter beheersbaar te maken, zonder in te boeten op kwaliteit van de hulpverlening. Uit verschillende evaluatiemomenten in 2021 is gebleken dat de maatregelen effect sorteren. In 2022 wordt dit verder opgepakt. Geconcludeerd wordt dat de lokale uitvoeringsmaatregelen een positief effect hebben op de eerder opgelegde taakstelling.

Daarnaast zijn er echter een flink aantal ontwikkelingen binnen het jeugddomein die nadelig zijn voor de uiteindelijke kosten van niet vrij toegankelijke jeugdhulp (inkoop WBO). Naast het toegenomen aantal zorgvragen en instromers zijn de volgende zaken nadelig voor het jeugdhulpbudget gebleken. Zo heeft Corona aantoonbaar gezorgd voor uitgestelde hulpvragen. Hetgeen heeft geresulteerd in het uiteindelijk inzetten van duurdere zorg.

Ook de wachtlijsten binnen de jeugdbeschermingsketen, de raad voor de kinderbescherming en de (specialistische) GGZ-instellingen zorgen voor extra kosten binnen de jeugdhulp. Om deze zaken op te lossen stelt het Rijk vanaf 2022 extra middelen ter beschikking aan gemeenten. Daarom wordt er in de komende twee jaar van deze middelen extra capaciteit ingezet bij het CJG. Enerzijds om de wachtlijsten op te lossen die zijn ontstaan door de hoge druk in de gehele jeugdketen, anderzijds om de poortwachtersfunctie van het CJG te versterken. Dit gebeurt onder andere door extra inzet te plegen via het CJG op het onderwijs, om bevoegdheden en verantwoordelijkheden zuiver weg te zetten voor alle betrokken partijen. Daarnaast is er ook budget gereserveerd voor meer preventieve activiteiten. Verwacht wordt dat al deze inzet uiteindelijk zal leiden tot een daling van de kosten in de jeugdhulp. Omdat de te verwachte overschrijding op de jeugdhulpbudgetten in 2021 gedeeltelijk incidenteel van aard lijken en de gemeente (financiële) handvatten krijgen de knelpunten op te lossen wordt voorgesteld om de extra opgevoerde kosten jeugdhulp in de komende jaren af te bouwen met een daling gelijk aan de kortingen die het Rijk doorvoert op de extra budgetten.

Zoals gesteld gaat de extra Rijksbijdrage daarnaast gepaard met een aantal opdrachten. Een ervan is reeds financieel opgevoerd in deze begroting, te weten de extra inzet van de POH-jeugd. De andere opdrachten betreffen het instellen van een regionaal expertteam jeugd en het vormgeven van de norm van opdrachtgeverschap. Die laatste schrijft voor dat regio’s zich ontwikkelen tot een gemeenschappelijke regeling. Op dit moment wordt een eerste aanzet gemaakt om de kosten hiervan te kwantificeren
en inzichtelijk te krijgen.

Het woonplaatsbeginsel in de Jeugdwet regelt welke gemeente financieel verantwoordelijk is voor de jeugdhulp. Omdat het vaak moeilijk is om te bepalen welke gemeente verantwoordelijk is, gaat het woonplaatsbeginsel wettelijk veranderen. Per 1 januari 2022 wordt het nieuwe woonplaatsbeginsel voor de Jeugdwet van kracht. Op dit moment is de verantwoordelijke gemeente in beginsel de gemeente waar de ouder met gezag woont.

Het nieuwe woonplaatsbeginsel kent als woonplaats van een jeugdige de gemeente waar de jeugdige stond ingeschreven direct voorafgaand aan de zorg met verblijf. Voor ambulante zorg is dat dus de gemeente waar de jeugdige staat ingeschreven. Naar verwachting heeft dit financiële consequenties. Op dit moment is de omvang van deze consequenties echter nog niet inzichtelijk. Het Rijk heeft, separaat van de extra jeugdbudgetten, een aanvullend budget ter beschikking gesteld voor de effecten en het inregelen van het woonplaatsbeginsel. Gestreefd wordt om de effecten op te vangen binnen het budget wat het Rijk daarvoor beschikbaar heeft gesteld.

Met de Norm voor Opdrachtgeverschap spreken gemeenten zich collectief uit dat en hoe ze op regionaal niveau (jeugdhulpregio West-Brabant Oost) willen samenwerken. Op dit moment wordt een wetswijziging voorbereid. Hierin staat naar verwachting als een van de belangrijkste zaken de verplichting opgenomen tot het oprichten van een regionale entiteit als bedoeld in de WGR (wet gemeenschappelijke regelingen) voor de regionale inkoop en de bovenregionale afstemming.

Ook in 2022 krijgt iedereen de zorg die nodig is. In het kader van het vastgestelde kostenbeheersingsplan kijken we wel of – daar waar dat kan en verantwoord is – we een lichter vorm van zorg aan kunnen bieden. Ook zullen we daar waar mogelijk een beroep doen op het voorliggend veld en het eigen netwerk.

In 2021 zijn er vanuit het Rijk eenmalig extra middelen beschikbaar gesteld om activiteiten voor en met jongeren te organiseren (‘Jeugd aan zet’). Met deze middelen zijn diverse activiteiten voor en door jongeren georganiseerd en daarmee zijn ook de contacten tussen bijvoorbeeld het jongerenwerk, buurtsportcoach en de sportverenigingen versterkt. In 2022 wordt dit voortgezet.

In 2022 zal er extra worden ingezet op de bestrijding van jeugdwerkloosheid. Jongeren blijken zwaar getroffen door de coronacrisis en de Rijksoverheid heeft het bestrijden van jeugdwerkloosheid als speerpunt benoemd. Dit onderwerp zal worden opgepakt in samenwerking met de regio. 

Onderstaande tabel bevat de Beleidsindicatoren van Programma 5, Mens, Zorg en Inkomen

In dit programma zijn de bijdragen aan de volgende gemeenschappelijke regelingen opgenomen:

• Regio West Brabant
• Mid-Zuid
• CJG

Informatie over deze regelingen kunt u vinden in de paragraaf F Verbonden Partijen.

Binnen programma 5 Mens, Zorg en Inkomen zijn er geen investeringen in het investeringsplan 2022 opgenomen of  investeringen in het boekjaar 2022 separaat door de  gemeenteraad besloten.